Co o gojeniu się ran i tworzeniu blizn wiedzieć należy.

Każdy z nas w ciągu życia się zranił – mogło to być zwykle zadrapanie, ugryzienie, zacięcie czy poważniejsze urazy, jak te po wypadkach czy operacjach. Stąd wiemy, że rany goją się lepiej lub gorzej, dłużej lub krócej, również często pozostawiając po sobie nieestetyczne blizny, których się wstydzimy i próbujemy ukryć.
Rana to inaczej uszkodzenie ciągłości skóry, często też tkanek i narządów leżących pod nią, w wyniku urazów mechanicznych, chemicznych, fizycznych. Niektóre rany powstają jako skutek procesów chorobowych, niedokrwienia czy zakażania tkanek (np. odleżyny czy owrzodzenia żylakowate).

Rany podzielono na dwa typy, są to nadżerki (wiążą się z utratą naskórka, głębokie warstwy skóry nie zostają uszkodzone, gojenie zachodzi przez ziarninowanie) oraz rany głębokie – dotyczą całej skóry właściwej.

Gojenie się rany

Proces ten, w warunkach prawidłowych, zaczyna się zaraz po powstaniu rany. W wyniku przerwania ciągłości naczyń dochodzi do odsłonięcia włókien kolagenu. Następuje aktywacja, adhezja oraz agregacja płytek, które tworzą czop pierwotny. Naczynie ulega obkurczeniu i uruchomiona jest kaskada krzepnięcia, która prowadzi do wytworzenia ostatecznego czopu zbudowanego z fibrynogenu. Krwawienie zostaje zahamowane, a w okolice gojącej się rany dostają się fibroblasty i makrofagi, które usuwają resztki uszkodzonej tkanki oraz bakterie. Po opanowaniu infekcji, dochodzi do wzmożonej syntezy kolagenu, wówczas rozpoczyna się proces tworzenia blizny.

Rana może goić się:

-  przez rychłozrost – jej brzegi ulegają sklejeniu, powstaje linijna blizna;

 - przez ziarninowanie – gdy nie doszło do pierwotnego zamknięcia się rany (np. w przypadku infekcji). Na dnie rany powstaje ziarnina -  jest ona podłożem do regeneracji skóry i naskórka, który narasta na ziarninę z brzegów. To proces bardziej skomplikowany niż gojenie przez rychłozrost, taką ranę należy odpowiednio często oczyszczać i często zmieniać opatrunki. Powstała blizna jest duża oraz widoczna;  

- pod strupem – ziarninowanie i regeneracji odbywa się pod powstałym w wyniku wyschnięcia skrzepu strupem.

Gojenie się naskórka

Proces ten jest podzielony na trzy fazy: fazę migracji, proliferacji i dojrzewania. Pierwsza z nich dzieje się już kilka godzin po zranieniu, charakteryzuje się migracją komórek naskórka, keratynocyty zmieniają swój kształt, który umożliwia im przemieszczanie się. Czynniki powodujące fazę migracji to: fibronektyna, laminina i EGF. Kolejna faza – proliferacji – dotyczy podziałów mitotycznych zmienionych keratynocytów zlokalizowanych w głębszych częściach brzegów ran. Czynniki wywołujące proliferacje to EGF, prostaglandyny, mediatory zapalne. Ostatnia faza – dojrzewania, dotyczy odnowy błony podstawnej (co zajmuje kilka dni) oraz powrotu keratynocytów do swojego pierwotnego kształtu; pełnią one funkcję różnicowania warstw naskórka.

Gojenie się skóry właściwej

Przebiega w czterech etapach. Pierwszy z nich to tzw. faza wysiękowa. Rozwija się stan zapalny, dochodzi do degranulacji płytek krwi, uwalniane są odpowiednie mediatory, dochodzi do powstania czopu pierwotnego oraz – w wyniku działania histaminy, kininy i prostaglandyn – powstaje wysięk surowiczy. Neutrofile oraz makrofagi oczyszczają ranę; w wyniku fagocytozy dochodzi do powstania i uwolnienia wolnych rodników, które są odpowiedzialne za stan zapalny. Pod koniec fazy zostają uwolnione czynniki wzrostowe dla fibroblastów. Kolejną fazą jest synteza kolagenu – stare włókna są niszczone i zastępowane przez nowe, które podlegają dojrzewaniu. Następnie w fazie proliferacji fibroblastów dochodzi do syntezy glikoprotein będących składowymi tkanki łącznej. Czynniki pobudzające ten proces to min.: limfokiny, fibronektyna, czynniki wzrostowe, czy kwaśne środowisko. Ostatnia faza – obkurczania – polega na przemianie fibroblastów do kurczących się i poruszających miofibroblastów. Rana zostaje zamknięta po około 21 dniach.

Jak przyspieszyć i wspomóc gojenie się ?

Aby nie rozwinęło się zakażenie utrudniające proces gojenia się przede wszystkim należy pamiętać o dezynfekcji rany. Można stosować środki antyseptyczne - naturalne i syntetyczne. Do naturalnych środków antyseptycznych należą min: balsam peruwiański (zawiera aldehyd cynamonowy, który likwiduje bakterie Gram ujemne) czy kit pszczeli (kwas benzoesowy, alkohol, aldehyd cynamonowy). Ponadto olejki eteryczne np. olejek rozmarynowy czy rumiankowy, które zawierają karwakol, tymol, fenole antyspetyczne), jak również olejek z dziurawca, olejek lawendowy. Ponadto można stosować stymulatory komórkowe, wspomagające gojenie się ran; są to np.: aloes, tlenek cynku (ułatwia proliferację naskórka), alantoina (ułatwiająca tworzenie ziarniny), witamina A (wzmagająca syntezę kolagenu i fibronektyny przez fibroblasty), kwas hialuronowy (zwiększający przepływ krwi w drobnych naczyniach), kolagen (umożliwiający lepszy napływ leukocytów do miejsc gojenia), fibronektyna (istotna przy zniszczeniu błony podstawnej- powoduje przemieszczanie się komórek naskórka w wyniku skurczu ich mikrofilamentów, powiązanych  z filamentami fibronektyny).

Wskazane jest również stosowanie odpowiednich opatrunków. Opatrunki konwekcjonalne to opatrunki suche używane jako absorbenty. Mogą zawierać antybiotyki czy związki przeciwzapalne. Wytwarzają odpowiednie środowisko ułatwiające tworzenie ziarniny, nie przylegają do rany. Nie mogą być stosowane za długo, bo mogą prowadzić do nadmiernego i niepotrzebnego wytwarzania ziarniny. Ponadto istnieją opatrunki adsorpcyjne, składające się z części przeznaczonej do kontaktu z raną, środka absorbującego oraz koperty zewnętrznej. Kolejne to opatrunki syntetyczne, do których zaliczamy hydrożele - absorbujące bardzo duże ilości płynów, utrzymują środowisko rany sprzyjające gojeniu oraz  błony poliuretanowe lub polietylenowe – są przepuszczalne dla gazów, samoprzylepne, tworzą odpowiednie środowisko i umożliwiają tworzenie się strupa. Nie można zapomnieć również o piankach poliuretanowych i silikonowych, które sprzyjają ziarninowaniu, naskórkowaniu oraz przyspieszają powstawanie blizny.

Od jakiegoś czasu pod lupą naukowców są czynniki wzrostu, które mogą z cała pewnością powodować przyspieszenie gojenia się ran. Ich działanie zależy od związania się z odpowiednim receptorem. Są to: EGF – czynnik wzrostowy naskórkowy, TGF – czynnik wzrostowy transformujący, FGF – czynnik wzrostu fibroblastów, PDGF – czynnik wzrostu pochodzenia płytkowego.

Zabiegi przyspieszające gojenie się ran

Jednym z takich zabiegów jest tlenowa terapia hiperbaryczna – powoduje efektywne dostarczenie tlenu do wszystkich komórek naszego organizmu. Zasadą tej metody jest wykorzystanie ciśnienia wyższego niż ciśnienie atmosferyczne, które ułatwia cząsteczkom tlenu przenikanie przez tkanki np. do miejsc źle ukrwionych, takich jak rany. Gazy znajdujące się pod zwiększonym ciśnieniem mogą szybciej dyfundować do płynów i gromadzić się w zwiększonych stężeniach. Tlen przenika nie tylko do erytrocytów, oprócz tego jego stężenie podwyższa się w osoczu, limfie i płynie mózgowo-rdzeniowym. Tego rodzaju terapia usprawnia regenerację tkanek i gojenie się ran w takich przypadkach jak stopa cukrzycowa. Ponadto sprzyja powstawaniu nowych naczyń oraz obniża stan zapalny i wspomaga zwalczanie infekcji. Kolejnym zabiegiem są ultradźwięki, to one wspomagają przyspieszenie pierwszej fazy gojenia. Po kilku dniach stosowania, obniża się liczba komórek zapalnych, a rośnie liczba fibroblastów. Dochodzi do pogrubienia ziarniny.

Blizny

Są to zmiany skórne będąca najczęściej następstwem uszkodzenia skóry właściwej i zastąpieniem ubytku przez tkankę łączną włóknistą. Czasem zdarza się, że mogą one mieć zły wpływ na otaczające je tkanki, proces bliznowacenie nie przebiega prawidłowo  – mogą powstawać zrosty, blizny zanikowe, bliznowce. Skutki leczenia takich defektów zależą od stanu wyjściowego pacjenta.

Blizny przerosłe – powstają w wyniku złego założenia szwu, bądź zaburzenia procesu bliznowacenia. Główną przyczyną ich pojawienia się jest spadek funkcji enzymów kontrolujących ilość kolagenu oraz nie zmniejszanie się ilości komórek produkujących kolagen, co w konsekwencji prowadzi do jego nadprodukcji. Są to zmiany szerokie i widoczne. W tym przypadku możliwe  jest leczenie chirurgiczne, laserpulsacyjny CO2, miejscowy oraz kontrolowany ucisk, dermabrazja (dająca efekt wygładzenia blizny), kriodestrukcja. Ponadto niektóre gabinety lekarskie oferują leczenie farmakologiczne, polegające na wstrzyknięciu w obszar zmieniony preparatów hamujących powstawanie kolagenu;

Blizny zanikowe są konsekwencją zakłócenia procesu gojenia, związanego z niedostateczną syntezą nowej tkanki, na przykład w przypadku trądziku, blizn po ospie wietrznej czy rozstępów. Są to małe wgłębienia leżące poniżej otaczającej je skóry. W tym przypadku stosuje się laseroterapię bądź mezoterapię (dostarczanie w zmienione miejsca substancji pobudzających odbudowę kolagenu);

Bliznowce – to inaczej nadmiernie rozrośnięte blizny, umiejscawiające się najczęściej na klatce piersiowej, plecach i ramionach. Powstają w miejscach uprzednio uszkodzonych, np. w wyniku oparzeń, zadrapań, ukąszeń owadów, czy cięć chirurgicznych. Typowy bliznowiec to gładka, uniesiona nad powierzchnię skóry, różowa, twarda blizna, której czasem może jej towarzyszyć ból, nadwrażliwość na dotyk czy świąd. Bliznowce bardzo ciężko się usuwa – w miejscu wycięcia może pojawić się jeszcze większa narośl. W związku z tym usuwanie bliznowców nie zawsze polega na leczeniu chirurgicznym, czasem wystarczy leczenie miejscowe z zastosowaniem maści czy iniekcji sterydowych (blizna staje się miękka i odpada od powierzchni skóry). Często proponowana jest krioterapia i środki farmakologiczne.  Decyzja o doborze rodzaju leczenia należy do lekarza prowadzącego.

http://kosmetologia.com.pl/component/content/article/30-informacje/uroda-i-nauka/3114-co-o-gojeniu-sie-ran-i-tworzeniu-blizn-wiedziec-nalezy.html